یکی از کارهایی که در حین مطالعه باید انجام داد یادداشت‌برداری است. یادداشت‌برداری کاری مهم، جدی و مفید است که با اندیشیدن و فکر کردن همراه است. اگر این کار با دقت انجام شود دیگر نیازی به «تکرار» نیست؛ زیرا در یک مطالعه‌ی فعال و پویا کم‌تر چیزی می‌تواند به اندازه‌ی قلمی که در دست دارید ذهن شما را درگیر و متمرکز کند. یادداشت‌های خوب می‌تواند در فهم مطالب و به خاطر سپردن، تأثیر خاصی بگذارد. آن‌چه باید در یادداشت‌برداری در نظر گرفته شود آن است که باید فقط نکته‌ها و واقعیت‌های اصلی و اساسی را یادداشت کرد و از ثبت تمام نکته‌ها و مطالب دوری کرد؛ یعنی هنگام مرور و مطالعه‌ی مجدد، هر یادداشت باید فقط اشاره‌ای باشد که بتواند نکات مهم و ضروری را به خاطر آورد. البته کسانی که قصد یادداشت‌برداری دارند، چون غالباً تمام حواسشان روی نکات اصلی و اساسی متمرکز است و سعی دارند بهترین و اصلی‌ترین معانی و مضامین را به خاطر بسپارند، فهم مطالب برای‌شان آسان‌تر خواهد شد.

بعضی از یادداشت‌های مهم و اساسی را می‌توان به صورت حاشیه‌نویسی، در صفحات کتاب نوشت. در این صورت با مراجعه به آن‌ها نکات مهم هر صفحه زودتر به چشم می‌خورند و سریع‌تر پیدا می‌شوند. اگر برای‌تان مطلب خیلی جالب یا عجیب بود می‌توانید در حاشیه بنویسید. هم‌چنین می‌توانید علامت تعجب بگذارید و اگر سؤال‌برانگیز بود سؤال خود را مطرح و نظرتان را با نظر نویسنده مقایسه کنید.

فواید یادداشت‌برداری:

الف: ایجاد خلأ ذهنی

تا خلأ نباشد جذبی صورت نمی‌گیرد و هر خلأ همیشه جذبی به دنبال دارد. این اولین فایده‌ی یادداشت‌برداری است؛ زیرا آن‌چه را فراگرفته‌اید با نوشتن بیرون می‌ریزید و برای جذب بعدی مطالب آماده می‌شوید. بسیاری از اوقات اتفاق می‌افتد زمانی که می‌خواهید ده نکته را فرا بگیرید، معمولاً نکات اولیه چنان ذهنتان را درگیر می‌کنند که مانع از تمرکزتان برای یادگیری مطالب بعدی و انتهایی می‌شوند که به آن، منع قبلی می‌گویند. برای این‌که این منع قبلی ایجاد نشود بهترین و مؤثرترین راه، یادداشت‌‌برداری است. با این کار مطالب قبلی خالی و ذهن شما دارای خلأ برای یادگیری مطالب بعدی می‌شود.

ب: تحریک حافظه‌ی حرکتی

وقتی می‌نویسید قلم و دست شما هم حرکت می‌کند و حافظه‌ی حرکتی‌تان فعال می‌شود و مطالب را بهتر به خاطر می‌سپارید‌؛ اما وقتی فقط می‌خوانید تنها حافظه‌ی حسی شما فعال است.

ج: از بین رفتن وسواس ذهنی

در برخی از دانش‌آموزان دیده شده است زمانی که مطالبی را پشت سر هم می‌خوانند ذهن آن‌ها وسواس پیدا می‌کند که مبادا مطالب قبلی را فراموش کرده باشند و ذهن درگیر مرور مطالب قبلی می‌شود. همین امر موجب از بین رفتن تمرکز روی مطالب جدید می‌شود؛ در حالی که نوشتن مطالب بعد از یادگیری سبب آرامش خیال می‌شود و مطالب جایی نوشته و فراموش نمی‌شوند؛ درنتیجه این‌گونه با همان تمرکز اولیه به ادامه‌ی مطالب می‌پردازید.

د: تأکید بر فهم و درک مطلب

منظور از نوشتن، رونویس کردن نیست بلکه بازگویی مطالب و نکات مهم آن‌ها به زبان خودتان است.

ه: تداعی نوشته‌ها

مرحله‌ی آخر این است که به نوشته‌های‌تان نگاه کنید و همه را به خاطر آورید.

دانش‌آموزاني که در هنگام مطالعه تنها به خواندن مطلب مي‌پردازند، نسبت به دانش‌آموزاني که در هنگام مطالعه، خلاصه‌برداري مي‌کنند، داراي بازده‌ کمتري هستند. علت اين موضوع آن است که دانش‌آموز به مرور، علاقه‌ خود را نسبت به مطالبي که مي‌خواند از دست مي‌دهد و نمي‌تواند به آن توجه کند؛ در نتيجه، مطالب به صورت فعالانه در ذهن پردازش نمي‌شود. شما خودتان ناگهان متوجه  شده‌ايد که در صفحه‌ 45 کتاب هستيد، بي‌آنکه بدانيد در همان پنج صفحه‌ گذشته، چه خوانده‌ايد؛ انگار فقط صفحات را ورق زده‌ايد؛ پس اگر هنگام مطالعه، خلاصه نويسي کنيد حاصل کار مفيدتر از زماني است که صرفاً مطالب را مي‌خوانيد؛ زيرا در زمان خلاصه نويسي، مغز شما، حالت فعال‌تري دارد و سبب مي‌شود که توجهتان به مطالب بيشتر شود و احتمال آنکه مطالب را طوري پردازش کنيد که معناي شخصي برايتان داشته باشد، افزايش يابد.

براي شما داوطلبان عزيز کنکوري و حتي دانش‌آموزاني که مشغول درس خواندن هستيد، خلاصه‌‌نويسي به چهار دليل پيشنهاد مي‌شود: اول اينکه هنگام مطالعه در عميق‌تر کردن يادگيري و دقيق خواني مؤثر است. دوم آنکه با انجام اين کار، حجم و زمان مرور کمتر شده و امکان مرورهاي چندين باره را به شکلي سريع فراهم مي‌‌کند. سوم آنکه اگر خلاصه نويسي به شيوه‌اي صحيح انجام گيرد، به هنگام مرور، کارايي بهتر و مؤثرتري از مطلب اصلي خواهد داشت، و چهارم آنکه خلاصه‌نويسي، اين امکان را فراهم مي‌کند تا تمام مطالب و مباحث مرتبط با يک موضوع را که در کتاب درسي، جزوه، کتاب کمک آموزشي و هر منبع ديگري پراکنده است، در يک جا جمع ‌آوري کنيد و از پراکنده خواني جلوگيري نماييد و در وقت و زمان خود صرفه‌جويي ‌کنيد. 

 روش هاي مختلف خلاصه کردن

با ما همراه باشيد

ريحانه رامشگر

كارشناس ارشد مديريت آموزشي